O nas
Nasza misja
Język łaciński przez ostatnie dwa tysiąclecia był uniwersalnym i ponadnarodowym narzędziem komunikacji – nauki, szkolnictwa, filozofii, teologii i liturgii kościoła rzymsko-katolickiego. Powstawały w nim różnego rodzaju dokumenty (np. metryki chrzcielne – a więc ewidencja ludności, korespondencja, po łacinie stanowiono prawo, prowadzono kancelarie królewskie), literatura piękna (kroniki, wiersze, powieści, sztuki sceniczne) i fachowa (najnowsze odkrycia opisywane były w tym języku, dzięki czemu były dostępne dla uczonych na całym świecie). Literatura wytworzona w tym języku była wspólnym punktem odniesienia, wpływała na rozwój kultur, języków i społeczeństw poszczególnych krajów. Słowem – język łaciński i teksty wytworzone w tym języku są wspólnym dziedzictwem (nie tylko) europejskim i wartością łączącą wszystkie kraje Europy.
Przez setki lat wiele spośród wspomnianych wyżej tekstów dostępnych było jedynie dla wąskiego grona uczonych – tj. mających dostęp do odpowiednich bibliotek oraz znających łacinę (a warto pamiętać, że w wielu środowiskach jej znajomość uważana była za przywilej dostępny tylko dla nielicznych). Dziś, dzięki dziesiątkom projektów związanych z digitalizacją zbiorów bibliotek, archiwów i muzeów, zyskujemy dostęp do źródeł na skalę, z jaką nigdy jeszcze nie mieliśmy do czynienia w dziejach ludzkości. Erazmiańskie ad fontes w tym wymiarze nabiera nowego znaczenia i staje się jeszcze bardziej aktualne niż kiedykolwiek wcześniej. Setki tysięcy (jeśli nie miliony) łacińskich książek (w tym rękopisy, starodruki i wydania krytyczne), dostępnych zupełnie za darmo w bibliotekach cyfrowych, czeka na swoich czytelników. Jedynym, czego nam brakuje, by odkrywać te skarby, to biegłość w łacinie, pozwalająca na płynne ich czytanie i badanie, bez konieczności dokonywania roboczych tłumaczeń i sprawdzania każdego wyrazu w słowniku. W XXI wieku potrzebujemy nie tylko specjalistów od łaciny badających antyk i literaturę piękną, ale również specjalistów różnych dyscyplin znających łacinę, którzy mogliby czytać, rozumieć i opracowywać źródła historyczne oraz literaturę fachową dotyczącą poszczególnych dyscyplin (np. łacińskie traktaty o medycynie, matematyce, fizyce, mechanice, hutnictwie, górnictwie, wojskowości i wielu innych).
Naszą misją jest nauczanie łaciny jako języka, w sposób ciekawy, nowoczesny i przystępny, wykorzystujący najnowsze możliwości, jakie daje nam kształcenie zdalne oraz osiągnięcia nauki w zakresie uczenia języków i nabywania/rozwijania kompetencji językowych. Chcemy przygotowywać naszych uczniów do samodzielnej lektury tekstów źródłowych – poprzez oferowanie prowadzonych po łacinie kursów języka łacińskiego (na różnym poziomie zaawansowania), kursów czytania rękopisów i starodruków oraz kursów tematycznych (poświęconych konkretnym autorom lub zagadnieniom). Chcemy przygotowywać i udostępniać pomoce dydaktyczne, promować nowoczesne podejście do nauczania języka łacińskiego (i starożytnej greki) oraz popularyzować dzieła łacińskich pisarzy (zwłaszcza polskich).
Nasze kursy językowe są zupełnie inne niż te dostępne w państwowych systemach oświaty, gdzie dominują przestarzałe metody oparte na nieaktualnych dziś koncepcjach edukacyjnych XIX-wieku, gdy nauka łaciny żmudną i trudną metodą gramatyczno-tłumaczeniową (zwaną także analityczną) pełniła funkcje narzędzia wychowawczego, kształtującego w uczniach cierpliwość, pracowitość, hart ducha i umiejętność logicznego myślenia. Lekcje łaciny miały więc uczyć wszystkiego poza samą łaciną. Efektem nauki nie było bowiem zdobycie kompetencji językowych, ale zdobycie wiedzy o gramatyce opisowej języka łacińskiego oraz umiejętności tłumaczenia (a właściwie deszyfrowania informacji zapisanej w tekście łacińskim przy użyciu wiedzy z zakresu fleksji i syntaksy oraz słownika pełniącego funkcję książki szyfrów). Jest to podejście wypracowane i rozpowszechnione na przełomie XVIII i XIX wieku, będące skutkiem przemian społecznych, jakie zaszły wówczas w Europie pod wpływem idei oświeceniowych. Łacina straciła wówczas ostatecznie swój status języka międzynarodowej komunikacji i szkolnictwa, zaczęły powstawać świeckie szkoły państwowe, w których nauczano w języku narodowym (a nie – jak wcześniej – po łacinie). Wypracowane wtedy metody i cele nauczania oraz związana z nimi argumentacja były odpowiedzią na zmieniające się realia edukacyjne oraz potrzeby epoki. Wierzymy, że również i my – tak jak nasi przodkowie przeszło 200 lat temu – stoimy u progu nowej epoki, której potrzeby musimy zdiagnozować i na nie odpowiedzieć. Należą do nich m.in.
- Rozwój technologii oraz digitalizacja zbiorów bibliotek i archiwów, które otwierają nam olbrzymi dostęp do źródeł na skalę nigdy wcześniej niespotykaną; musimy więc przygotować kolejne pokolenie badaczy do sprawnego i szybkiego posługiwania się tymi zasobami;
- Rozwój wiedzy o pracy ludzkiego mózgu i procesach uczenia się – w tym języków; korzystając z tej wiedzy możemy kształtować proces nauczania języków klasycznych w taki sposób, by przynosił nie tylko szybsze ale i lepsze owoce;
- Wszechobecność mediów społecznościowych oraz powszechny dostęp do internetu, które dają możliwość wymiany myśli z niespotykaną wcześniej prędkością; sprawiają one, że nauczyciel, który miał wcześniej problem z zebraniem grupy uczniów chętnych do nauki łaciny w swojej lokalnej społeczności, dziś na jednej lekcji online może zgromadzić uczniów mieszkających na różnych kontynentach; pasjonaci nie muszą polegać już na telewizji i zabiegać o przychylność redaktorów, by wystąpić na antenie, mogą sami przygotowywać materiały i publikować je w otwartym dostępie (np. na youtube, X, instagramie), a przez to docierać do osób zainteresowanych tematem i wokół tych materiałów tworzyć międzynarodową społeczność współczesnych użytkowników języka łacińskiego – jest to nowy wymiar ponadczasowej przestrzeni, jaką jest res publica litterarum, in qua mortui vivunt et nobiscum loquuntur.
- Zmieniające się potrzeby i możliwości edukacyjne uczniów oraz zmieniające się oczekiwania społeczeństwa względem szkolnictwa; łacina od dawna nie jest już pierwszym językiem obcym, z którym na swojej edukacyjnej drodze spotykają się uczniowie, to nie znajomość łaciny zatem pomaga w nauce angielskiego, ale odwrotnie – znajomość słownictwa anielskiego pozwala na budowanie etymologicznych powiązań podczas nauki łaciny; uczniowie podejmując naukę łaciny mają już pewne wyobrażenia o lekcjach języka obcego i wyrobione (niejednokrotnie dobre) nawyki w uczeniu się, lekcje łaciny nie mogą jawić się im jako metodyczne muzeum;
- Rozwój AI, w tym narzędzi pozwalających na szybkie dokonywanie przekładów – zmuszają nas do zrewidowania wszechobecności ćwiczeń translacyjnych oraz obecności takich zadań w ewaluacji i certyfikacji nabywanych umiejętności; podejście pośrednie staje się klatką, do jakiej – niejako w niewolę języków nowożytnych – trafia język, w którym komunikowane niegdyś treści zyskiwały wymiar międzynarodowy.
Nie są to oczywiście wszystkie problemy i wyzwania, przed którymi stoimy. Rzeczywistość zmienia się dziś o wiele szybciej niż niegdyś, z pewnością i ta lista zestarzeje się o wiele szybciej, niż podobne postulaty sprzed 200 lat. Możemy być jednak pewni tego, że ponadczasowa i ponadnarodowa wartość kultury łacińskiej nie ulegnie dezaktualizacji i nie przestanie wpływać na naszą współczesność, gdyż piętno, jakie odcisnęła na przeszłości – tj. na językach i kulturze krajów (nie tylko) Europy, jest niezacieralne. Jedynie od nas zależy, czy będziemy potrafili to piętno dostrzec i zrozumieć, a informacje o nim przekazać kolejnym pokoleniom.
Znajomość łaciny jest więc kluczem do skarbca kultury (nie tylko) europejskiej, którego chcemy być świadomymi spadkobiercami (conscii heredes) i użytkownikami. Jest też systemem mostów pomiędzy nami a światem naszych przodków, łączącym także tu i teraz wszystkich tych, którzy chcą wspólnie ten świat poznawać i zgłębiać w jego oryginalnym języku, budując w ten sposób specyficzną społeczność współczesnych użytkowników języka łacińskiego. Chcemy dać naszym uczniom możliwość świadomego uczestniczenia w tej ponadczasowej i ponadnarodowej społeczności.
Nasz zespół
Studia filologii klasycznej ukończył na Uniwersytecie Jagiellońskim w Krakowie (2012), następnie uzyskał stopień doktora na Uniwersytecie im. Adama Mickiewicza w Poznaniu (2019). Do jego zainteresowań należą przede wszystkim: łacina potoczna (inskrypcje nieformalne, tabulae defixionum), łacińskie dzieła pisarzy polskich, Carmina Priapea, utwory Marcjalisa, Katullusa i Petroniusza oraz nowoczesna metodyka nauczania języków obcych, której rozwiązania stara się wdrażać w nauczaniu języka łacińskiego. Organizował Letnie Szkoły Żywej Łaciny w Poznaniu (2013-2021) oraz inne wydarzenia związane z nauczaniem łaciny z wykorzystaniem podejścia bezpośredniego. Brał udział w grantach Inspiracje arystotelesowskie w myśli polskiej późnego Renesansu (2014-2016, NPRH nr 11H 13 0085 82) oraz Początki języka polskiego i kultury religijnej w świetle średniowiecznych apokryfów Nowego Testamentu (2019-2022, NCN nr 2017/26/E/HS2/00083). Od 2017 roku odpowiada za część łacińską Konkursu o Laur Sarbiewskiego, organizowanego w MCK w Płońsku. Interesuje się także muzyką organową oraz rzemiosłem takim jak organmistrzostwo czy zegarmistrzostwo, a także łacińskojęzyczną literaturą fachową należącą do tych dziedzin.
Wybrane publikacje:
Loch M., Latine loquor! – Czyli żywa łacina jako metoda dydaktyczna, Symbolae Philologorum Posnaniensium, tomus XXV, nr 2, pp. 137-151, http://pressto.amu.edu.pl/index.php/sppgl/article/view/5728, 2015.
Loch M., Kilka uwag na temat polskiej edycji SEKSUALIZMÓW ŁACIŃSKICH Jamesa N. Adamsa, Symbolae Philologorum Posnaniensium, tomus XXIV, nr 1, pp. 276-283, 2014.
Loch M., Żywa łacina – między prawdą a mitem. Zarys historii zjawiska oraz próba zdefiniowania terminu żywa łacina, Literary and Language Studies of Warsaw, nr 3, pp. 153-170, http://www.lingwistyka.edu.pl/Roczniki/Index, 2013.
Loch M., Facca Danilo, Brotto Luisa, Johannes Regius: Exercitationum peripateticarum libri II, Wydawnictwo Naukowe Sub Lupa, Warszawa, 2020.
Loch M., Domagała Sebastian, Ochman Katarzyna, Latin Teaching in Poland: A New Renaissance with Communicative Approaches?, in „Communicative Approaches for Ancient Languages”, red. Mair E. Lloyd, Steven Hunt, pp. 161-177, Bloomsbury Publishing, London-New York-Oxford-New Delhi-Sydney, 2021.
Loch M., Łacińskojęzyczne źródła Żywota św. Anny, in „Źródła staropolskich apokryfów. Pytania, problemy, perspektywy”, Poznań, 10-11 grudnia 2020, Zakład Historii Języka Polskiego UAM, 2020.
Loch M., Animadversiones quaedam in marginalia exemplaris Sd.614.82 (BUW) Evangelii sec. Matthaeum, ed. Regimontanae (A.D. 1551) a Ioanne Malecio exarata, in „Nil sine litteris – scripta in honorem professoris Venceslai Walecki”, red. T. Nastulczyk, S. Siess-Krzyszkowski, Kraków 2018, pp. 465-478.
Elżbieta Górka uzyskała tytuł magistra filologii klasycznej oraz tytuł magistra psychologii, a także tytuł doktora w zakresie Literaturoznawstwa na Uniwersytecie Wrocławskim. Jej zainteresowania badawcze koncentrują się głównie wokół literatury późnoantycznej i nowołacińskiej, ze szczególnym uwzględnieniem literatury łacińskiej włoskiego Quattrocento. Jest również zainteresowana psychologią kliniczną, kulturową i ewolucyjną, a także glottodydaktyką. Autorka kilkunastu artykułów oraz współautorka książki na temat Antonias Maffea Vegia. Jest kierowniczką grantu NCN „Preludium-21” oraz laureatką stypendium START 2024 Fundacji na rzecz Nauki Polskiej. Od 2018 roku prowadzi immersyjne zajęcia z języka łacińskiego metodami konwersacyjnymi na wielu międzynarodowych kursach.
Wybrane publikacje:
Górka E., Miasto w bukolice. Na przykładzie eklogi szóstej ze zbioru Adolescentia Baptysty Mantuana, „Academic Journal of Modern Philology” 11 (2021), 115–126.
Górka E., Wandowicz M., Odwrócony «świat na opak». O Masce Śmierci Szkarłatnej Edgara Allana Poe w kontekście teorii karnawału, „Przestrzenie Teorii” 35 (2021), 235–246.
Górka E., Przekład eklogi pierwszej O szlachetnej miłości i szczęśliwym jej zakończeniu (De honesto amore et felici eius exitu) ze zbioru Adolescentia Baptysty Mantuana, „Terminus. Czasopismo Wydziału Polonistyki UJ” 58 (2021), 81–95.
Górka E., Mito e storia sacra nella Parthenica Prima sive Mariana di Battista Spagnoli, „EOS: Commentarii Societatis Philologae Polonorum” 109 (2022), 175–201.
Górka E., The Motif of Arboreal Metamorphosis in The Neo-Latin Patoral. The Case Study of Jacopo Sannazaro’s Salices and Pierre-Daniel Huet’s Vitis, „Collectanea Philologica” 26 (2023), 197–212.
Górka E., Cykl poetycki do Hyelli ze zbioru Lusus Andrei Navagera – wstęp, przekład, komentarz, „Terminus. Czasopismo Wydziału Polonistyki UJ” 2 (2023), 243–265.
Górka E., Bekieszczuk K., Historia kościoła pw. Matki Zbawiciela Świata w Loreto Baptysty Mantuana. Wstęp i tłumaczenie, „Collectanea Theologica” 93/2 (2023), 147–174.
Karolina Szula studiowała filologię klasyczną na Uniwersytecie Wrocławskim. Obecnie jest doktorantką Literaturoznawstwa w Kolegium Doktorskim Wydziału Filologicznego Uniwersytetu Wrocławskiego. Jej praca doktorska dotyczy traktatu De iudiciis urine średniowiecznego medyka Tomasza z Wrocławia. Do jej zainteresowań należą średniowieczne manuskrypty medyczne. Od 2019 roku uczy języka łacińskiego we wrocławskim liceum nr XIV i na warsztatach Schola Aestiva Posnaniensis i Scholae Wratislavienses.
Wybrane publikacje:
K. Szula, Żółć jako przyczyna albo symptom chorobowy w wybranych tekstach z Corpus Hippocraticum, „Żółć – gniew – furia. Medyczne i kulturowe aspekty na przestrzeni dziejów”, red. W. Ślusarczyk, G. Frischke, Lublin 2022, s. 109–122.
K. Szula, Nazewnictwo narzędzi medycznych w czwartej księdze Onomastikonu Polydeukesa, „Kwartalnik Historii Nauki i Techniki”, 68 (2), 2021, s. 55–67.
K. Szula, Medykamenty i recepty przedstawione w pierwszej księdze traktatu O chorobach kobiecych ze zbioru Corpus Hippocraticum, „Dawne surowce lecznicze”, red. W. Ślusarczyk, G. Frischke, Lublin 2021, s. 11–20.
Kursy
Si quando summa aestate per campos sole flagrantissimo perustos ambules, e longinquo marginem silvae opacae intuitus subinde in umbras eius frigidissimas te des, statim penitus cognoscere tibi videaris animum omnium qui in nemora effugiunt ut amoenitate silvestri sese oblectent, placidoque silentio viridique iucunditate mentem recreent. Si forte tamen in umbra fagina codicillos Romanos verteris (quis enim alio consilio sub arbore considet nisi ut animum lectione Latina delectet?), facile disces hisce in locis viatrices incautas nonnumquam pro blando otio silvicolas ingrato affectu erga eas ardentes reperire. Tali fato Daphne illa Ovidiana, tali Syrinx a Pane adamata, tali denique innnumerabiles aliae nymphae, virgines, deae frustra effugisse sunt conatae. Inveniuntur tamen et aliae fabulae in quibus amorem silvestrem felix et faustus exitus expectat. De his fabulis amatoriis, de quibus tot tantique bucolici qui aetate artium renatarum floruerunt in carminibus suis narraverunt, in hoc cursu scholarum cognoscetis. Legemus enim de amore et odio, de libidine et pudore, de invidia, de timore, de methamorphosibus formae corporisque et de mutationibus animi humani, qui amorem, quem saepe repellit, appetit et concupiscit.
I schola: De fugis Ovidianis
II schola: De amore Daphnidis (Eclogae, Naldius Naldus)
III schola: De nymphis in salices mutatis (Salices, Iacopus Sannazarus)
IV schola: De amore Fausti et Gallae (Adolescentia, Baptista Mantuanus)
V schola: De amore Vitis et Ulmi (Eclogae, Pierre-Daniel Huetus)
Dies et horae mox nuntiabuntur
Inter eos, qui vitam suam Deo Christianorum dedicare decreverunt et in loca deserta situque diuturno et solitudine taetra horrentia abscesserunt ut illic continuis corporis cruciatibus et perpetua precatione ad vitam aeternam aditum sibi patefecerent, longe lateque innotuit fabula illa de itinere quod temporibus antiquis sanctus Antonius ad Paulum primum eremitam fecit. Dum loca sicca peragrat ut iussu Tonantis ad habitationem senis longaevii adveniat, obviam ei duo monstra horrenda fiunt, unum speciem centaurii alterum vero satyrii figurans. Ut plura de hoc mirifico conventu congoscatis, nomen ad hanc scholam detis, in qua legemus partem libri secundi operis de vita et gestis sancti Antonii, quod Maphaeus Vegius, poeta Italus, saeculo quinto decimo exaravit.